Στη διαδικασία συγκρότησης δημοτικών επιτροπών διαβούλευσης προχωρούν οι δήμοι της χώρας. Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης μπορούν να συστήσουν οι δήμοι με πληθυσμό μεγαλύτερο από 10.000 κατοίκους. Η συγκρότησης της γίνεται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου η οποία λαμβάνεται με πλειοψηφία των δύο τρίτων (2/3) των μελών του και εκδίδεται εντός δύο μηνών από την εγκατάσταση των δημοτικών αρχών.
Η διάρκεια της θητείας της δημοτικής επιτροπής διαβούλευσης δε μπορεί να υπερβαίνει τα δυόμιση χρόνια. Ένα Δημοτικό Συμβούλιο για να προβεί σε συγκρότηση της επιτροπής διαβούλευσης θα πρέπει να απευθύνει πρόσκληση, μέσω του τοπικού τύπου και της ιστοσελίδας του Δήμου. Η πρόσκληση θα πρέπει να απευθύνεται στα διοικητικά συμβούλια των τοπικών εμπορικών και επαγγελματικών συλλόγων και οργανώσεων, των επιστημονικών συλλόγων και φορέων, των τοπικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών, των εργαζομένων στον Δήμο και τα νομικά του πρόσωπα, των ενώσεων και συλλόγων γονέων, των αθλητικών και πολιτιστικών συλλόγων και φορέων, των εθελοντικών οργανώσεων και κινήσεων πολιτών, οργανώσεων και φορέων της κοινωνίας των πολιτών και των εκπροσώπων των τοπικών συμβουλίων νέων.
Σε περίπτωση που το επιθυμούν οι παραπάνω φορείς μπορούν να ορίσουν τους εκπροσώπους τους με τον αναπληρωτή τους, καθώς και όσους από τους δημότες επιθυμούν να συμμετάσχουν στο θεσμό αυτό, να καταθέσουν εγγράφως τη βούλησή τους στο Δημοτικό Κατάστημα.
Η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης αποτελεί συμβουλευτικό όργανο προς το Δημοτικό Συμβούλιο με αρμοδιότητες να:
Α) Γνωμοδοτεί στο Δημοτικό Συμβούλιο σχετικά με τα αναπτυξιακά προγράμματα, το τεχνικό και επιχειρησιακό πρόγραμμα και τα προγράμματα δράσης του Δήμου.
Β) Γνωμοδοτεί για θέματα γενικότερου τοπικού ενδιαφέροντος, που παραπέμπονται σε αυτήν από το Δημοτικό Συμβούλιο ή τον Δήμαρχο.
Γ) Εξετάζει τα τοπικά προβλήματα και τις αναπτυξιακές δυνατότητες του Δήμου και διατυπώνει γνώμη για την επίλυση των προβλημάτων και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων αυτών.
Δ) Δύναται να διατυπώνει παρατηρήσεις επί του περιεχομένου των κανονιστικού χαρακτήρα αποφάσεων οι οποίες εκδίδονται σύμφωνα με το άρθρο 79 του Κ.Δ.Κ.
Η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης αποτελείται από εκπροσώπους των φορέων της τοπικής κοινωνίας και ο συνολικός αριθμός των μελών της , συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου, μπορεί να είναι από 25 εώς 50 μέλη. Σε ποσοστό ένα τρίτο (1/3) του συνολικού αριθμού των μελών εκπροσώπων φορέων ορίζονται επιπλέον μέλη, μετά από κλήρωση, δημότες εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους καθώς και όσοι είναι εγγεγραμμένοι στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Στην δημοτική επιτροπή διαβούλευσης προεδρεύει ο Δήμαρχος ή ο Αντιδήμαρχος που ορίζει ο δήμαρχος με απόφασή του.
Με την εγκ. 59/74896/30-10-2010 του ΥΠ.ΕΣ.Α.Η.Δ. ¨Θεσμικές αλλαγές του Προγράμματος Καλλικράτης¨ διευκρινίζεται ότι η απαρίθμηση των φορέων, που δύνανται να συμμετάσχουν στην Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης κατά την παρ. 1 του αρθ. 76 του Ν. 3852/2010, είναι ενδεικτική και στην επιτροπή μπορούν να κληθούν να συμμετάσχουν φορείς, σύλλογοι ή οργανώσεις που υφίστανται και δρουν στον Δήμο. Επιπλέον , στην ίδια εγκύκλιο επισημαίνεται ότι ο αριθμός των εγγεγραμμένων δημοτών που θα ορισθούν, μετά από κλήρωση, επιπλέον μέλη της επιτροπής κυαίνεται από οκτώ (8) εώς δέκα επτά (17) ανάλογα με τα μέλη των φορέων που ορίζονται σ΄ αυτή.
