Ακόμη και το όνομά του… διχάζει.
Ο καφές αυτός ονομάζεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την χώρα. Ο καφές αυτός συναντιέται ακόμα με τις ονομασίες «αρμένικος καφές» (στην Αρμενία), «αραβικός καφές», ή «μεσανατολικός καφές».
Στις χώρες των Βαλκανίων ονομάζεται συνήθως «τούρκικος» ενώ στην Κύπρο καλείται «κυπριακός».
Στις χώρες της Μέσης Ανατολής είναι διαδεδομένη η ανάμιξη του καφέ με κάρδαμο και άλλα αρωματικά φυτά.
Στην Ελλάδα ήταν δεκτός & δεδομένος ως «τούρκικος» μέχρι την δίωξη των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη το 1955, οπότε ο κόσμος, ως διαμαρτυρία, άρχισε να τον αποκαλεί «ελληνικό».
Η παρασκευή του καφέ με αυτόν τον τρόπο, χωρίς φιλτράρισμα, προέρχεται σχεδόν σίγουρα από τον αραβικό κόσμο.
Στην Ελλάδα διαδόθηκε κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου .
Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι που παρασκεύασαν τέτοιου είδους καφέ ήταν οι Βεδουίνοι της Μέσης Ανατολής οι οποίοι έβαζαν την χύτρα του καφέ πάνω στην άμμο που κάλυπτε την στάχτη και τα κάρβουνα για να τα κρατήσει ζωντανά.
Γι’ αυτό υπάρχει και η παράδοση να ψήνεται ο καφές πάνω σε άμμο (στη χόβολη) στα παραδοσιακά καφενεία.
Η διάδοσή του στα Βαλκάνια πρέπει να είναι -σχεδόν σίγουρα- απόρροια της εμπορικής ακμής του λιμανιού της Υεμένης απ’όπου πρέπει να έφθασε και στον Ελλαδικό χώρο.
Παραδοσιακά χειροποίητα σύνεργα
Παρότι το αφέψημα του καφέ καταναλώθηκε για πρώτη φορά στην Ανατολική Αφρική, η Τουρκία ανέπτυξε μία μοναδική κουλτούρα γύρω από αυτόν, που εξελίχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του 16ου αιώνα, από όπου τον γνώρισε και η Ευρώπη.
Λέγεται ότι στα μέσα του 1500 ένας οθωμανός κυβερνήτης πήρε τον καφέ μαζί του από την Υεμένη και επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη τον παρουσίασε στον σουλτάνο Σουλεϊμάν Α’ τον Μεγαλοπρεπή, ο οποίος στη συνέχεια τον κατέστησε ένα δημοφιλές ρόφημα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το 1683, στη διάρκεια της αποτυχημένης πολιορκίας της Βιέννης από τους Οθωμανούς, τα ηττημένα στρατεύματα άφησαν πίσω τους σακιά με κόκκους καφέ έξω από τα τείχη της πόλης. Αυτά στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Βιέννη και τότε άνοιξαν τα πρώτα καφενεία της πόλης – η απαρχή της περίφημης παράδοσης της αυστριακής πρωτεύουσας στον καφέ.
Στη Τουρκία τα καφενεία λειτουργούσαν ως χώροι συγκέντρωσης, ανταλλαγής ειδήσεων και ιδεών. Αυτοί οι χώροι έγιναν τόσο δημοφιλείς, που περισσότεροι άνθρωποι περνούσαν χρόνο σε αυτούς παρά στα τζαμιά. Η οθωμανική κυβέρνηση αισθάνθηκε να απειλείται από αυτή την κοινωνικοποίηση των ανθρώπων στα καφενεία με αποτέλεσμα τον 17ο αιώνα να επιβάλλει αυστηρές απαγορεύσεις στην κατανάλωση καφέ.
Ωστόσο, αυτή η κίνηση δεν επέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα και ο καφές εξακολουθούσε να είναι ένα δημοφιλές ρόφημα τόσο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία όσο και σε άλλες χώρες. Σήμερα, αυτό που επικράτησε να αποκαλείται τουρκικός καφές δεν αποτελεί απλά μέρος της παράδοσης των Τούρκων αλλά και πηγή εσόδων όχι μόνο από την εσωτερική κατανάλωση αλλά και από τον τουρισμό.
Ο τουρκικός καφές συμπεριελήφθη στη λίστα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO - ακόμη μία επιτυχής καταχώρηση της Τουρκίας στον σχετικό κατάλογο. Η πρόταση της τουρκικής αποστολής εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία. Ο όρος «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» αναφέρεται σε παραδόσεις ή ζωντανές εκφράσεις που έχουν κληροδοτηθεί από τους προγόνους κάθε έθνους, όπως προφορικές παραδόσεις, τέχνες, κοινωνικές πρακτικές, γιορτές, τελετές, γνώσεις και τεχνικές.
Η UNESCO απεδέχθη ότι ο τουρκικός καφές και η τελετουργία του θεωρούνται σημαντικό κομμάτι της κοινωνικοποίησης στη Τουρκία, ενώ ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο σερβίρεται παίζει ρόλο στις ανθρώπινες σχέσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα η Τουρκία έχει εξασφαλίσει δέκα καταχωρήσεις στη λίστα Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μεταξύ αυτών το μαντζούνι μεσίρ, η τουρκική εκδοχή του θεάτρου σκιών του Καραγκιόζη, η παραδοσιακή πάλη Κιρκπινάρ και το γαμήλιο φαγητό κεσκέκι.
